NRC - 2 oktober 2008

Krap, oud, slecht, vies

Door onze redacteurBarbara Rijlaarsdam

Een psychiatrische inrichting in Amsterdam moest vorig maand sluiten. De Inspectie trof er een erbarmelijke situatie. Dat komt veel vaker voor, aldus vertrouwenspersonen.

Ten minste tien psychiatrische afdelingen in Nederland zijn er net zo slecht aan toe als het inmiddels gesloten Sociaal Psychiatrisch Dienstencentrum (SPDC) Oost in Amsterdam. Dat concludeert de stichting Patiënt Vertrouwens Persoon (PVP) na een snelle telefonische inventarisatie onder tweederde van de ggz-instellingen. Volgens de stichting zijn de wantoestanden in het SPDC Oost niet uniek.

In twee andere instellingen blijken de afgelopen weken eveneens gesepareerde patiënten te zijn overleden. Naast de tien afdelingen die qua omstandigheden vergelijkbaar zijn met de Amsterdamse kliniek, zijn er volgens PVP nog eens twintig gesloten afdelingen die kampen met personeelstekorten, vervuiling en veelvuldig separeren. De stichting zegt niet om welke afdelingen het gaat. Wel heeft ze de namen doorgegeven aan de Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ). 

Volgens Femke Welles, hoofd patiëntenvertrouwenspersonen van PVP, moeten de zorginstellingen zélf aan de bak om de omstandigheden te verbeteren. 

De stichting is in 1981 opgericht om de rechtspositie van psychiatrische patiënten te verbeteren. In heel Nederland werken ruim vijftig onafhankelijke patiëntenvertrouwenspersonen. Door de vragen en klachten van patiënten hebben deze ombudsmannen goed zicht op de kwaliteit van zorg in een instelling. 

De situatie in het SPDC Oost had al enige tijd de aandacht van PVP. De Amsterdamse kliniek werd begin vorige week gesloten na twee sterfgevallen kort na elkaar. Een schizofreniepatiënt stierf in de isoleercel, vermoedelijk nadat hij was gestikt in een stuk brood. Een andere patiënt overleed drie dagen na een suïcidepoging. 

In een nog vertrouwelijk conceptrapport van de IGZ staat wat er mis is met het SPDC Oost. In de kliniek worden patiënten veel te vaak in de isoleercel geplaatst. Patiënten gaan vaak direct vanaf de brancard de separeer in en de vier separeercellen zijn bijna altijd bezet. Beleid om separeren terug te dringen, zoals veel ggzs uitvoeren met het project Dwang en drang, ontbreekt. 

Bovendien is de personele bezetting bij het SPDC Oost krap: er zijn structureel vacatures en daardoor laten deskundigheid, ervaring en vakinhoudelijke bekwaamheid van personeel te wensen over. Het verloop en het verzuim onder verpleegkundig personeel zijn hoog. Het inspectierapport noemt ook de slechte staat waarin de kliniek verkeert: de afdeling is verwaarloosd en niet onderhouden, en het separeerblok ruikt onfris.

André Agterberg, districtsmedewerker van de vakbond voor zorgpersoneel NU 91, onderschrijft de constateringen van de inspectie. Hij heeft de afgelopen zes jaar van dichtbij gezien wat er allemaal mis ging bij de psychiatrische kliniek. Diverse malen sloeg Agterberg alarm bij de toenmalige bestuursvoorzitter van AMC De Meren, waar de kliniek tot vorige maand onder ressorteerde. Tevergeefs, zegt hij nu, er veranderde weinig. 

Als het aan hem ligt, gaat het SPDC Oost nóóit meer open. Het is je reinste mismanagement, wat daar is gebeurd. 

Hij noemt de afdeling oud, smerig en slecht onderhouden. De sfeer onder het personeel was, volgens Agterberg, onverschillig. Hij wijt dat onder meer aan de vele wisselingen in het management, waardoor bevoegdheden en verantwoordelijkheden onvoldoende duidelijk waren. Sommige mensen voeren hun eigen koers. En de organisatie liet dat gebeuren. 

Een extern bureau onderzoekt hoe de problemen bij het SPDC Oost konden ontstaan en of ze kenmerkend zijn voor deze kliniek of voor de hele psychiatrie in Nederland. De resultaten worden over zes of zeven weken verwacht.