NRC - 26 september 2008

Verwarde mensen

In het licht van de recente sterfgevallen in het Sociaal Psychiatrisch Dienstencentrum (SPDC) in Amsterdam-Oost is het ‘mission statement’ van moederorganisatie Arkin potsierlijk. Arkin, een fusie van Mentrum, De Meren en Jellinek staat voor: ‘gerichte zorg voor het beste resultaat’. Bij het SPDC is daarvan kennelijk weinig terechtgekomen. Arkin, waar bijna 30.000 patiënten worden behandeld door ruim 3.000 medewerkers, heeft nu geconcludeerd dat het de misstanden niet meer alleen aankan. Het gaf gisteren  adviesbureau PricewaterhouseCoopers opdracht voor een ,,grondige en objectieve analyse van de situatie”.

Deze situatie heeft ook in bredere kring een schok veroorzaakt: bij buitenstaanders een schok van onbegrip, bij insiders een schok van herkenning. Met name het veelvuldig en langdurig gebruik van de isoleercel blijkt vaker staande praktijk. Dat plausibele verhalen over vergelijkbare omstandigheden elders nu pas worden verteld, heeft te maken met schaamte of angst onder ex-patiënten en familie binnen de psychiatrische wereld en met het gebrek aan belangstelling voor de geestelijke gezondheidszorg daarbuiten. De Inspectie voor de Gezondheidszorg doet er dus goed aan deze verhalen serieus te nemen en bij haar rapportages wat meer openheid te betrachten dan tot nu toe gebruikelijk is.

Daarmee is de lucht nog niet geklaard. Bestuursvoorzitter Muller,  afkomstig van Mentrum, verwonderde zich over de bestuurlijke verwaarlozing van het SPDC, een filiaal van AMC De Meren.  Zo gaat daar liefst 45 procent van de begroting op aan managers die zich niet direct met patiënten bezighouden. Die verbazing is echter ook een beetje verbazingwekkend. De onbalans heeft ook een structurele oorzaak. Bureaucratisering is vaak geen kwestie van kwade wil. De groeiende overhead is tevens een bijverschijnsel van de schaalvergroting in de zorg. Als een instelling groter wordt en meer werklagen krijgt, neemt het aantal vergaderingen, protocollen, verantwoordingsmomenten en dus managers toe.
De schaalvergroting is bovendien geen hobby van bestuurders, maar ten dele een antwoord op het nieuwe zorgstelsel. Door de toegenomen macht van de zorgverzekeraars voelen de instellingen zich gedwongen een tegenmacht te vormen. Arkin is daarvan een voorbeeld. Gedrieën hebben de fusiepartners een sterkere onderhandelingspositie ten opzichte van verzekeraar Agis, die in de geestelijke gezondheidszorg in Amsterdam een dominante rol speelt.

In de Tweede Kamer gaan stemmen op voor een parlementair onderzoek. Dat zijn te grote woorden. Er zou al veel zijn gewonnen als de Kamer zich serieus gaat bekommeren om de psychiatrie, ook al zijn er weinig stemmen mee te winnen.
Een adequate opvang van verwarde burgers is niet alleen een kwestie van beschaving, maar ook een  algemeen belang. Een maatschappij die die burgers verwart met criminelen en navenant behandelt, schept eerder meer dan minder onveiligheid. Ze ondermijnt zo uiteindelijk ook zichzelf.